Wat is een burgerberaad?
Een burgerberaad heeft als doel om met een brede doorsnede van de samenleving in gesprek te gaan om te komen tot oplossingen. Het is dus een middel voor participatie. Het idee is dat er een gesprek gevoerd wordt tussen zo’n 75 tot 150 mensen die willekeurig geselecteerd zijn. Zij worden uitgebreid geïnformeerd over het thema en krijgen veel vrijheid om tot eigen oplossingen of adviezen te komen. Op deze manier kun je als gemeente veel verschillende perspectieven meenemen, haal je een discussie weg uit de politieke arena en neem je tegelijkertijd mensen mee in wat er speelt in de gemeente.
De grootte, duur en het onderwerp verschilt per burgerberaad. Een bekend en succesvol burgerberaad is bijvoorbeeld het gesprek in Ierland over de Abortuswetgeving. Na jaren van politieke impasse heeft het burgerberaad dit doorbroken, door op te roepen tot een referendum over de wetgeving (die uiteindelijk daardoor is ingetrokken!). Daarnaast zijn in en buiten Nederland al verschillende burgerberaden georganiseerd over het klimaat. Zo hebben Frankrijk en Engeland al een burgerberaad over klimaat georganiseerd en is ook Nederland bezig met het opzetten van een landelijk burgerberaad over het klimaat.
Wat maakt een burgerberaad succesvol?
Hoewel er prachtige voorbeelden zijn van burgerberaden, verschillen de effecten van vorige burgerberaden nogal. Als we kijken naar succesvolle burgerberaden, dan vallen een paar dingen op die zij gemeen hebben:
- Een concrete vraag waar de politiek niet (zo maar) uit komt. In succesvolle burgerberaden is gekozen voor onderwerpen waar een politieke impasse op was. Een onderwerp of vraag waar men écht niet uitkomt. Daar induiken, perspectieven en een brede mening delen, is een prachtig middel!
- Genoeg tijd om deelnemers expert te maken op het onderwerp. In succesvolle burgerberaden over het klimaat werden er meerdere weekenden uitgetrokken om te zorgen dat inwoners echt in het onderwerp konden duiken. Ook blijkt uit evaluaties van burgerberaden dat als mensen minder het gevoel hebben ‘expert’ te zijn (door te weinig informatie), ze het moeilijker vinden om aanbevelingen of oplossingen te formuleren.
- Vrijheid om een eigen uitkomst te bepalen. In sommige burgerberaden kwam er een concreet advies uit, bij andere een voorstel (bijvoorbeeld om een referendum te organiseren). Dit was op voorhand nog niet bekend. Inwoners hadden de vrijheid om zelf in gesprek te kijken wat de meest gewenste uitkomst was.
Terug naar het Burgerberaad Energie 2040 in de gemeente Houten. Als we het plan naast deze succesfactoren leggen, zien we aantal gammele punten. De vraag die voorligt is “Wat gaat de gemeente Houten doen om in 2040 klimaatneutraal te zijn?”. Dit is een enorm brede vraag, bestaande uit veel uiteenlopende thema’s (duurzame warmte, windmolens, zonnepanelen op land, zonnepanelen op dak, elektrisch rijden, energiebesparing, en ga maar door). Om deze vraag te beantwoorden krijgen deelnemers drie dagen. Bovendien staat de beoogde uitkomst al vast: een routekaart.
Suggesties voor een succesvol Burgerberaad in Houten
Tijdens de raadsvergadering hebben we drie punten ingebracht in het debat; kies een scherpe vraag, zorg voor goed democratisch proces en heb vertrouwen in de uitkomst.
In onze ogen vragen we met het huidige plan te veel van inwoners. In slechts drie dagen een breed scala van thema’s behandelen (waar inwoners misschien nog weinig kennis van hebben) en dan verwachten dat ze tot een routekaart komen. Van het beste team van ambtenaren zouden wij dit niet verwachten. We hebben daarom opgeroepen om de vraag van het burgerberaad verder in te kaderen en daarmee de kans op succes te vergroten.
Daar komt bij dat we graag willen dat de gemeente écht wat doet met de uitkomsten van het burgerberaad. Als het gesprek (door tijdgebrek, kennisachterstand, e.d.) te abstract blijft, ontstaat het risico dat de gemeente niets met de uitkomsten kan. Dat zou zo zonde zijn van de moeite en tijd van onze inwoners! En ook van het geld, want zo’n burgerberaad is niet goedkoop. Waar kunnen we wel echt wat mee? Een antwoord op vraagstukken waar we politiek (naar verwachting) in discussies blijven hangen. Denk aan bijvoorbeeld:
- (onder welke voorwaarden) is er ruimte voor windmolens,
- keuzevrijheid bij overstap naar duurzame warmte,
- faciliteren van (elektrische) auto’s,
- steun voor lagere inkomens in energietransitie, etc
Als een brede groep van inwoners op één of meer van deze thema’s kan aangeven hoe zij hier een beslissing in nemen, krijgen we als gemeente écht richting. Daar kunnen (en willen!) we iets mee.
Daarom hebben wij opgeroepen om de vraag te concretiseren. Helaas wilden de coalitiepartijen en wethouder hier niet in meegaan. Zij vinden het belangrijker dat er een routekaart uitkomt (oftewel: dat inwoners het werk van de gemeente doen). Erg jammer, want nu zitten we met een gammel plan voor een goed idee.
Energietransitie is van ons allemaal
Ondanks de vraagstelling zijn we blij dat de gemeente een burgerberaad organiseert. De energietransitie is niet ‘van’ de gemeente, het gaat ons allemaal aan. Bovendien hebben inwoners veel eigen kennis en perspectieven die van toegevoegde waarde zijn. Wij hopen dat het de gemeente toch nog lukt om hier optimaal gebruik van te maken in het burgerberaad. Want dan hebben wij het volste vertrouwen dat onze inwoners ons verder helpen op de route naar Houten klimaatneutraal in 2040.
Dus, heb jij een uitnodiging? Meld je vooral aan, en geef richting aan hoe we zo snel mogelijk eerlijk energieneutraal kunnen worden! Heb je vragen? Wij helpen je graag.