Tijdens de raadsvergadering benadrukte ons raadslid Toke van Telgen dat wij grote kansen zien in het samen met inwoners oppakken van de bezuinigingsopgave. Als je participatie goed doet, dan geeft dat inwoners meer vertrouwen in de overheid en meer grip op hoe de gemeente werkt. Dan kom je tot breed gedragen beslissingen op een moeilijk onderwerp als bezuinigen. Maar, als je participatie slecht aanpakt, dan loop je grote risico's...
"Beste voorzitter, inwoners thuis en raadsleden,
Voor ons ligt het voorstel voor de Ronde van Houten. Met als doel: inwoners betrekken bij de keuze waar te bezuinigen als gemeente. Nu kun je allerlei manieren bedenken om inwoners te betrekken. Dat lijkt in dit raadsvoorstel ook gelukt. Met als gevolg: een mooi inspiratiedocument, maar weinig grip op de aanpak en vooral ook de uitkomsten.
Nu vinden wij dit gesprek belangrijk en moet het liefst zo snel mogelijk starten. Toch ben ik bang dat ik daar nu niet achter kan staan. Want: er zitten grote risico’s aan slecht georganiseerde participatie, die vooraf voorkomen moeten worden. Om er drie te noemen:
- Risico 1: input gaat verloren of wordt niet serieus genoeg genomen. Om dat uit te leggen: verschillende middelen en wegen zorgen voor een wirwar aan opgehaalde informatie. Je moet dus aan de voorkant goed bepalen hoe je omgaat met deze wirwar van informatie. Ter illustratie: hoe vergelijk je een antwoord op een meerkeuzevraag in een enquête, met een persoon die op een bijeenkomst inspreekt, met een schriftelijke reactie van een maatschappelijke organisatie? Stel dat iemand in een enquête invult dat jeugdzorg belangrijker is dan geld voor groenonderhoud. Tegelijkertijd roept een maatschappelijke organisatie in een brief op om genoeg geld te houden voor biodiversiteitsmaatregelen bij het groenonderhoud. Je loopt het risico om één respondent tussen 100 andere respondenten minder zwaar te wegen dan een unieke brief. Maar gaat dat niet juist in tegen het idee van iedereen horen in de participatie?
- Een tweede risico: hoe meer opties, hoe onduidelijker voor inwoners hoe ze kunnen participeren. Bijvoorbeeld, we vinden het allemaal belangrijk om minder bereikbare doelgroepen te betrekken. Maar mensen die de gemeente goed weten te vinden, zijn actief op alle participatiekanalen. Als je nooit participeert en dan vervolgens 5 opties voorgeschoteld krijgt, verlies je het overzicht, met als risico dat het afschrikt. Dus er moet een duidelijke aanpak zijn om grip te krijgen op alle perspectieven, (inclusief overzichtelijke agenda voor inwoners).
- En tot slot, de meest belangrijke: het afbreukrisico. Je verwacht dat participatie zorgt voor meer vertrouwen in de overheid. Maar wat blijkt uit onderzoek: het afbreukrisico van participatie is gemiddeld groter dan het positieve effect. Dat betekent dat als het misgaat, het negatieve effect (verlies in vertrouwen) groter is dan het positieve effect als het goed gaat. Er is dus een reëel risico dat we het heel goed proberen te doen, maar het tegenovergestelde bereiken. Dus laten we er alsjeblieft voor zorgen dat dit voor ons niet opgaat.
Wat nu te doen? GroenLinks vindt het belangrijk dat er een duidelijk plan komt met daarin de drie elementen die volgens participatie-experts cruciaal zijn: (1) bepaal vooraf welke informatie je op welke manier ophaalt en of je daarmee compleet bent, (2) stel vooraf goed vast hoe de input tegen elkaar af gaat wegen en wie dat doet, en (3) bedenk vooraf al hoe je achteraf toetst of het proces goed democratisch is verlopen. Met deze elementen bereiken we dat we volgend jaar een gesprek hebben over de uitkomsten, niet over het proces. Wat ons betreft roept de motie van D66, die wij mede-indienen, op om te starten met deze punten. Het voorstel zoals het er nu ligt, doet dit onvoldoende."
Toke van Telgen