College: "Noodkreet was terecht, we konden niet verder"

Beste aanwezigen, college en raad,

In juli concludeerde ik bij het interpellatiedebat dat we recht moeten doen aan de noodkreet vanuit de ambtelijke organisatie. Dit college kan in deze samenstelling niet verder. Het is nu acht maanden later. Want eerst moesten de feiten op tafel. Acht heftige, onrustige maanden waarin het integriteitsonderzoek zwaar heeft gedrukt op de ambtelijke organisatie en het college. Acht maanden later, en het college heeft inmiddels een andere samenstelling. Acht maanden later, maar een college op volle sterkte hebben we nog steeds niet. Dossiers stagneren, bouwprojecten vertragen en vacatures blijven onvervuld. Acht moeizame maanden terwijl er zoveel moois had kunnen gebeuren.

In het onderzoeksrapport ziet GroenLinks twee belangrijke punten die ik wil uitlichten. 

1. Er worden drie collegeleden genoemd die zich schuldig hebben gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag. We hoorden net van dhr Van Gooswilligen al een aantal voorbeelden. In het geval van de burgemeester wordt benadrukt dat hij zich de laatste jaren in positieve zin ontwikkeld heeft. De andere twee collegeleden, Rosa Molenaar en Paul van Ruitenbeek, zijn hier vanavond niet aanwezig. In het rapport verweren zij zich met het noemen van hun grote bevlogenheid, ambitie, passie; en dat zijn prachtige eigenschappen die we waarderen in mensen. Maar ze mogen nooit ten koste van de veiligheid van medewerkers gaan. Dat hoeft ook niet; er zitten hier immers ook drie bevlogen, ambitieuze en gepassioneerde wethouders die dat voor elkaar krijgen zonder grensoverschrijdend gedrag.
2. Het college als geheel heeft gefaald in te grijpen, en het college als geheel kan hierop worden aangekeken volgens de onderzoekers. Er is onvoldoende zelfreinigend vermogen gebleken. Dit bevestigt waar GroenLinks in juli al voor waarschuwde.

Houten verdient een integer college in het belang van de ambtelijke organisatie, de medewerkers en uiteindelijk de inwoners. Wij vinden het heel erg dat deze situatie, die wij acht maanden geleden al onhoudbaar vonden, zo lang door ettert. 

Vanwege het falen van het college als geheel, heb ik drie vragen voor elk individueel collegelid. Bij het interpellatiedebat in juli gaf elk van hen nog aan vertrouwen te hebben dat het college in oorspronkelijke samenstelling door kon gaan. 

• Op welke manier hebben de bevindingen in dit rapport dat beeld veranderd?
• Vindt u het nog steeds verantwoord om door te gaan in deze dynamiek?
• Mocht dat het geval zijn, welke veranderingen voert u persoonlijk door om beter uw verantwoordelijkheid in het college als geheel te kunnen nemen? Hoe zorgt u voor een gezonde team dynamiek in de collegevergaderingen en bestuursoverleggen? 

Afsluitend, het is duidelijk dat de noodkreet uit de organisatie zeer terecht was. Met dit rapport sluiten we een zware en donkere periode. Vanaf nu begint een nog steeds zware periode waarin het hopelijk steeds lichter wordt en we recht doen aan de organisatie. Waarin we elkaar weer gaan durven vertrouwen en broodnodige afspraken maken om een situatie als die van voor de zomer te voorkomen. Zodat dit gemeentehuis een werkplek wordt waar mensen zich veilig en gewaardeerd voelen en waar ongewenst gedrag bespreekbaar is en wordt aangepakt. Zodat het belangrijke werk voor de gemeente en haar inwoners zonder vertraging doorgaat. Daar hebben we stuk voor stuk onze eigen rol en verantwoordelijkheid in. College, directie, medewerkers, griffie en uiteraard de gemeenteraad. GroenLinks pakt deze met beide handen aan, en laten we beginnen met de raadsbrede motie die straks wordt ingediend. 

Dankuwel.

"Ik wil me eerst richten aan het college. Geachte burgemeester, beste Gilbert. Het is duidelijk dat de afgelopen periode zeer intensief is geweest voor het gehele college trouwens, tot op een persoonlijk niveau. Het is ook duidelijk dat je enorm doorzettingsvermogen hebt. Alleen al door deze moeilijke beslissing te nemen, en alsnog vanavond dit debat en de verantwoording over het rapport aan te gaan. Dat waarderen wij zeer. Veel dank voor je werk voor Houten. Daar staan we op een later moment uitgebreider bij stil.

Wethouders Vermeulen en Frowijn, dank voor de heldere antwoorden. Het college in haar oorspronkelijke samenstelling kon dus echt niet verder. Wethouder Van den Berg; kunt u bevestigen dat ook wat u betreft die samenstelling niet verder kan?

Dan over de raadsbrede motie. Het is heel goed dat we deze samen gemaakt hebben, en hard nodig. Met name de rol van de raad wil ik nog extra benadrukken. 

Want, ik kan het niet helpen, maar het beeld dat ik voor me zie bij het lezen van dit rapport is dat van een groep wethouders die in het diepe werden gegooid en die vervolgens trappelend en proestend, elkaar onder water duwend, hebben geworsteld om boven te blijven. En wij als gemeenteraad hebben op de kant staan toekijken – of wegkijken. Ik schaam mij dood. En uit de bijdragen uit de eerste termijn blijkt dat ik niet alleen sta. Hoe is het mogelijk, dat geen enkel raadslid, zelfs niet de fractievoorzitters van de coalitiepartijen, in actie is gekomen bij signalen van serieuze problemen in het college? Ik neem dat ons allemaal kwalijk.

De signalen rondom wethouder Molenaar worden in dit rapport bevestigd. Zij is sinds juli afwezig en inmiddels afgetreden. Ik ben opgelucht dat die beslissing niet pas nu wordt genomen... Een gebrek aan vertrouwen, ondermijning van de positie van de directie, over de grenzen gaan van ambtelijk-bestuurlijke samenwerking, het diskwalificeren van ambtenaren, onbehoorlijke en intimiderende bejegening en zelfs een geval van bedreiging.  Maar ik maak me ook zorgen; als het aan de fractie van ITH lag, hadden we dan echt acht maanden moeten afwachten zonder in te grijpen? 

Wethouder Van Ruitenbeek gaf afgelopen vrijdag na een gesprek met de fractievoorzitters over dit rapport nog geen blijk dat hij zondag zou aftreden. GroenLinks is teleurgesteld dat hij kiest vanavond geen verantwoording af te leggen maar wij respecteren zijn keuze. Daar is, naast de liefde, immers meer dan voldoende aanleiding. (Gebrek aan collegialiteit, hindering van ambtelijk vakmanschap door vergaande bemoeienis, neerbuigend en diskwalificerende uitingen tegen ambtenaren, gebrek aan besef van zijn positie.) Wel heb ik een vraag aan de fractievoorzitter mevrouw Aanen; vindt zij dat de begeleiding, evaluatie en reflectie vanuit haar partij met dhr Van Ruitenbeek voldoende is geweest? En had er niet veel eerder ingegrepen moeten worden, in plaats van twee dagen voor dit debat?

"Paul was niet perfect, hij was veeleisend, terugtreden moet moeilijk geweest zijn voor hem", zo vertelt dhr Jonkers. Maar het gaat hier om emotionele ervaringen van medewerkers, hoe moet het voor hen geweest zijn? Ik voel me medeverantwoordelijk voor de sociale veiligheid in de organisatie; doet de fractie van Natuurlijk Houten dat dan niet? 

Had de fractie haar wethouder Van Ruitenbeek dan niet moeten helpen om in dit zware proces in de spiegel te kijken? Om recht te doen aan de kant van de medewerkers?

Een gezond functionerend college is een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de raad, en in het bijzonder de coalitiepartijen omdat zij nog dichterbij zitten. Met zoveel signalen, voor zo lang. Had er geen reddingspoging gedaan kunnen worden? Dualiteit is prachtig, maar dit gaat over integer gedrag en dat is een basisprincipe. Ik spreek de heer Stiekema, mevrouw Aanen, de heer Zandbergen en de heer Ooms eropaan om bij zichzelf te rade te gaan. Ik hoor hen zeggen dat ze in de spiegel willen kijken. dus:

• Welke ideeën hebben zij om het functioneren van de wethouders individueel en het college als geheel beter in de gaten te houden? En hier actie op te ondernemen? 

Dit is cruciaal omdat GroenLinks het belang van Houten voorop stelt, en dat verwachten we ook van de coalitiepartijen. Ondanks forse conclusies in het rapport, is het vallen van de coalitie volgens ons niet wat de organisatie nu nodig heeft. Dat zou opnieuw voor maanden onrust zorgen. We willen kiezen in het belang van de medewerkers, voor zo snel mogelijk stabiliteit, niet nog meer ruzie. Dat bereiken we met de raadsbrede motie in onze handen en een goede zelfreflectie van vooral ook de coalitiepartijen. Laten we daarmee aan de slag gaan en elkaar bij helpen.

Dankuwel"